| Voor literatuurlijst klik hier.
Met het Oog op
Ouderen
Ze waren afgedankt, veel ouderen. Maar nu de economie
verlegen zit om arbeidskrachten, mogen ze weer 'meedoen'. Wat een 'eer'! Natuurlijk kan
dit voor veel ouderen weer een zinvolle dagvulling betekenen, maar de reden waarom nu weer
een beroep wordt gedaan op deze groep, is tekenend voor de huidige consumptie- en
'ik'-maatschappij. De waardering voor oude mensen is in de 'moderne' westerse wereld
gedaald tot een bedenkelijk niveau.
In sommige culturen ontvangt een bejaarde nog steeds respect. Maar vooral onder
de zogenaamde beschaafde westerse naties is al vroeg in de vorige eeuw een zorgwekkende
mentaliteit ontstaan.
In een van de armste districten van New York City werd in 1935 een ongewone act
opgevoerd in een rechtszaal.
Een oude vrouw was gearresteerd en voor de rechter gebracht voor het stelen van
brood. Toen haar werd gevraagd of ze schuldig was waarvoor ze werd aangeklaagd, antwoordde
ze zacht: "Ik had het brood nodig, eerwaarde, om mijn kleinkinderen te voeden."
De rechter zei: "Ik heb geen andere keus dan u te straffen." Hij sprak
het vonnis uit: tien dollar boete of tien dagen in de gevangenis!
Daarna eiste hij van iedere aanwezige in de rechtszaal 50 cent boete, omdat ze
deel uitmaakten van een stad waar een oude grootmoeder voedsel moest stelen voor haar
kleinkinderen. Vervolgens liet hij zijn hoed rondgaan om de boete op te halen. Maar eerst
had hij zelf tien dollar uit zijn portemonnee gehaald en in de hoed gedaan. Nadat de hoed
was teruggekeerd, gaf hij het geld aan de vrouw. Ze had genoeg om haar boete te betalen en
hield nog $ 47,50 over.
Deze rechter was barmhartig voor een bejaarde toen hij zag hoe zij leed in een
zelfgerichte samenleving.
Helaas is het er sinds 1935 niet beter op geworden. In de meeste moderne naties
is er gebrek aan zorg voor mensen op gevorderde leeftijd. Toch vormen ze een belangrijke
en eerbare groep in de maatschappij.
Het aantal oude mensen wordt relatief groter in de westerse wereld.
God respecteert hen in hoge mate en hecht veel waarde aan hen.
Spreuken 16:31 De grijsheid is een sierlijke kroon, zij wordt op de weg der
gerechtigheid gevonden.
Spreuken zegt ook:
Spreuken 20:29 Der jongelingen sieraad is hun kracht, en der ouden
glorie is de grijsheid.
Iedereen zou de belangrijke rol van ouderen in de samenleving moeten begrijpen en
waarderen.
Deze groep wordt wel eens aangeduid met de term senioren. Veel jonge mensen
spreken over oud op een niet complimenteuze manier. Oud zijn is een breed begrip en
moeilijk om duidelijk te definiëren. Oud of jong is tot op zekere hoogte
simpel een kwestie van perspectief. Iemand van 25 is oud in de ogen van een 5- of
6-jarig kind. Een 45-jarige is antiek. Een 45-jarige wordt door een 19-jarige persoon als
een vaderfiguur gezien, terwijl iemand 65 of ouder moet zijn om als een vader gezien te
worden door een 45-jarige.
De algemene opvatting is dat de periode van de middelbare leeftijd ongeveer van
45 tot 60 jaar is. Een senior is dus ouder.
Gebrek aan respect in de moderne maatschappij
Wat is dan onze verantwoordelijkheid ten opzichte van deze oude mensen in onze
samenleving en hoe kunnen we leren van hun jaren ervaring?
In Leviticus 19:32 lezen we:
Leviticus 19:32 Voor het grijze haar zult gij opstaan en aan de oude zult gij
eer bewijzen en voor uw God zult gij vrezen: Ik ben de Here.
Waar zien we om ons heen vandaag nog deze houding van respect en achting?
De schrijver van Klaagliederen waarschuwt hen die geen pardon kennen tegenover
bejaarden.
Klaagliederen 4:16 De Here zelf heeft hen verstrooid; Hij slaat geen acht meer
op hen. De priesters heeft men niet ontzien, aan grijsaards geen genade bewezen.
De Klaagliederen worden in de Joodse overlevering aan de profeet Jeremia toegeschreven.
Het zijn vijf liederen die op de puinhopen van Jeruzalem geschreven lijken te zijn, waarin
men de ondergang van de stad beweent. Eén van de redenen dat die stad ten onder ging, was
omdat de samenleving hard was voor de ouden.
In het vers dat we net gelezen hebben staat 'grijsaard', maar in het Hebreeuws
staat er eigenlijk oudere, oudste en vaak worden oudere mensen bedoeld die gezag bezitten.
In de meeste naties van de westerse wereld heerst een kwalijke houding ten
aanzien van mensen in de oudere leeftijdsgroep. Ze worden beschouwd als seksloos en
geesteloos, nutteloos en krachteloos en het natuurlijk slijtageproces wordt gezien als een
ziekte en dat ze verder allemaal hetzelfde zijn. Dit vooroordeel is sterk geworteld en als
dit eenmaal in onze gedachten is, is het heel moeilijk om dat er uit te krijgen.
Heeft deze manier van denken ook bij ons post gevat en beïnvloedt het ons beeld
van ouderen?
Vanzelfsprekend is het belangrijk dat hersenen in training blijven, evenals de
fysieke lichaamsdelen. Een onderzoek heeft uitgewezen dat de mensen die hun hersenen
blijvend activeren, door bijvoorbeeld volop mee te blijven functioneren in het
maatschappelijke leven, langer leven.
De geestelijke alertheid van een oudere
Er is een verhaal van een jonge psycholoog in Amerika die een test leidde die
ontwikkeld was om de mentale bekwaamheid en waakzaamheid te meten.
Hij begon met een 91-jarige oude man. Hij legde de oude man uit dat het een
mondelinge test was en dat sommige vragen makkelijk waren en andere moeilijk.
Aangezien dit een Engelstalige test betrof en het om een woordspeling gaat in die
taal, kan het niet vertaald worden naar het Nederlands.
De eerste vraag was:
"What two days in the week begin with T?"
"That's easy", the older man replied, "today and
tomorrow!"
The psychologist paused, studied his papers, and moved to the next question.
"This one is much more difficult. How many seconds are there in a year?"
Without blinking an eye, the man said, "Twelve!"
The psychologist said, "What did you say?" The elderly man, smiling,
said, "Twelve. The second of January, the second of February, the second of March
...".
Deze oude man was scherp en slim en speelde in feite op vernuftige wijze met de
jonge geest van de deskundige.
Veel oude mensen hebben zo'n alerte geest. Bovendien hebben de ouderen in Gods
gemeente een extra niveau van diepte in hun denken.
2 Timotheüs 1:6 Om die reden herinner ik u eraan, de gave Gods aan te wakkeren,
die door mijn handoplegging in u is. 7 Want God heeft ons niet gegeven een geest van
lafhartigheid, maar van kracht, van liefde en van bezonnenheid.
Deze extra dimensie hebben ook de ouderen in Gods gemeente ontvangen zonder beperking van
leeftijd.
Sommige families hebben de ouders 'overboord geworpen'
De fysieke problemen van het ouder worden zijn moeilijk, maar zwaarder valt het
gevoel van afgedankt te zijn en eenzaamheid. Dat jonge mensen geen respect voor hen tonen
en hen geen deel van hun leven laten uitmaken doet de ouderen veel verdriet.
Een oudere dame schreef:
"Ik voel niet de vreugde van mijn oude jaren. Ik heb mijn hele leven hard
gewerkt en dat moet ik nog steeds doen. Waar zal dit allemaal eindigen? Mijn eenzaamheid
is erg. Ik wacht op de dag dat ik mij bij mijn man kan voegen in het graf. Ik heb twee
kinderen in de veertig. Ik heb mijn zoon in drie jaar niet gezien en mijn dochter heeft
sinds twaalf jaar niet meer met mij gesproken. Ik heb kleinkinderen die ik nog nooit
gezien heb. Ik begrijp niet wat ik verkeerd gedaan heb. Velen van ons lijden onder deze
smart."
Wat deze kinderen hun moeder aandoen is niet te verontschuldigen en een schande.
Het is zo gemakkelijk voor ons om hen te vergeten die ons leven gaven. Hoewel het
natuurlijk eigenlijk God is die ons leven geeft, moeten we toegeven dat onze ouders ons
fysiek ter wereld hebben gebracht en ons zowel fysiek als geestelijk voedsel hebben
gegeven. Als ze dat met het oprechte besef van verantwoordelijkheid hebben gedaan,
verdienen ze eerbied en respect. En dat verdienen ze voor de rest van hun leven.
Als we ouders of misschien nog één ouder hebben die behoeftig is of andere
noden heeft waarin wij kunnen voorzien, zijn we ongehoorzaam aan het vijfde gebod dat ons
zegt onze vader en moeder te eren.
Verantwoordelijkheid voor jonge mensen
Veel oude mensen hebben niet de middelen om in al hun behoeften te voorzien,
zoals financiën, vervoer en sociale noden. God maakt zich zorgen om allen die op die
manier achtergesteld zijn. Hij kent hun noden en Hij wil dat goed voor hen gezorgd wordt.
Velen van hen zijn vrouwen van wie de man is overleden. God geeft een strenge
waarschuwing aan iedereen die deze mensen zouden mishandelen of verwaarlozen.
Exodus 22:22 Geen enkele weduwe of wees zult gij verdrukken. 23 Indien gij
dezen toch verdrukt, voorzeker zal Ik, indien zij luide tot Mij roepen, hun geroep horen,
24 en mijn toorn zal ontbranden en Ik zal u met het zwaard doden, zodat uw vrouwen
weduwen worden en uw kinderen wezen.
Het woord 'verdrukken' in vers 22 is van het Hebreeuwse woord anah. Dit is niet
beperkt tot verschrikkelijke daden als slaan of doden, maar betekent ook neerkijken
op zo'n persoon of simpel vergeten om aandacht te geven.
Het is hetzelfde woord dat wordt gebruikt als we onszelf beproeven met vasten en
het betekent vernederen, verootmoedigen en buigen. Natuurlijk kunnen we dat onszelf
opleggen, zoals met vasten ten opzichte van God. Maar we mogen anderen dat niet opleggen
en al helemaal geen ouderen.
Ouderen moeten deel uitmaken van ons leven
Een christen moet als een waardevol lid van Gods gezin functioneren, maar ook
anderen in staat stellen hun rol in dat gezin te vervullen.
Ouders moeten hun kinderen betrekken bij het leven van bejaarden binnen hun
familie en relatiekring. Helaas wordt in de huidige maatschappij een te grote afstand
gemaakt tussen de wereld van jonge mensen en ouderen. Maar kinderen hebben de invloed van
ouderen nodig om zich te kunnen ontwikkelen tot evenwichtige persoonlijkheden. Contacten
tussen kinderen en ouderen komt zowel het kind als de oudere persoon ten goede. Als uw
kinderen niet de herinneringen aan grootouders hebben, missen ze een belangrijke ervaring
in hun leven. Afhankelijk van hun leeftijd kunnen kinderen uit de eerste hand
herinneringen horen over de roerige jaren twintig, de depressie van de jaren dertig of
over de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Geschiedenis is een les voor de toekomst. Bejaarden
hebben een stukje geschiedenis geleefd. Ze hebben leren omgaan met principes. Principes
die nooit veranderen.
Geef ouderen een kans
om hun ervaring en wijsheid over te brengen
In Titus 2 staat een positieve instructie voor de ouderen.
Titus 2:1 Maar gij, kom uit voor hetgeen met de gezonde leer strookt.
Wat strookt er met de gezonde leer? Dat staat o.a. in de verzen 2-8.
Vers 2 Oude mannen moeten nuchter zijn, waardig, bezadigd, gezond in het geloof,
de liefde en de volharding. 3 Oude vrouwen eveneens, priesterlijk in haar optreden,
niet kwaadsprekend, niet verslaafd aan veel wijn, in het goede onderrichtende, …
Waarom is deze correcte houding van oude mensen zo belangrijk? Natuurlijk voor hun eigen
geluk, maar vooral ook als voorbeeld voor de jongeren.
Vers 4 … zodat zij de jonge vrouwen opwekken man en kinderen lief te
hebben, 5 bezadigd, kuis, huishoudelijk, goed en aan haar man onderdanig te zijn,
opdat het woord Gods niet gelasterd worde. 6 Vermaan evenzo de jonge mannen bezadigd
te zijn in alles, 7 houd hun in uzelf een voorbeeld voor van goede werken,
zuiverheid in de leer, waardigheid, 8 een gezonde prediking, waarop niets valt aan
te merken, opdat de tegenstander tot zijn beschaming niets ongunstigs van ons hebbe te
zeggen.
God verwacht van oude mensen dat ze hun ervaring delen en dat hun voorbeeld tot onderwijs
dient. Maar de meest toegewijde bejaarde die zich aan deze instructies wil houden wordt
daarin beknot als anderen hun kennis niet zoeken of hun ervaringen niet respecteren.
Respect tonen
Oude mensen verdienen respect in hoe wij met hen omgaan en met hen praten.
1 Timotheüs 5:1 Word niet heftig tegen een oude man, maar vermaan hem als een
vader; doe het jonge mannen als broeders, 2 oude vrouwen als moeders, jonge vrouwen
als zusters, in alle reinheid.
Het Griekse woord dat in het Nederlands is vertaald met 'vermanen' betekent ook:
toespreken, bemoedigen en troosten. We gaan Leviticus 19:32 nog eens lezen.
Leviticus 19:32 Voor het grijze haar zult gij opstaan en aan de oude zult gij
eer bewijzen en voor uw God zult gij vrezen: Ik ben de Here.
Hier wordt niet alleen maar gezegd om op te staan als een oudere persoon de kamer binnen
komt, hoewel dat in veel gevallen gepast zou zijn (in sommige culturen is dit
gebruikelijk). Dit Schriftgedeelte behelst meer dan dat. Het spreekt van een algehele
benadering en houding tegenover hen die op een gevorderde leeftijd zijn – het
beschrijft een houding van respect, zoals luisteren naar hen, om advies vragen en
met hen omgaan om hun ervaringen op te nemen.
Respecteren betekent eren. Niet alleen maar in z'n waarde laten. Eerbied is een goed oud
Nederlands begrip.
Een nog jong kind heeft een grenzeloos respect voor zijn ouders. Er is een basis van groot
vertrouwen en een behoefte om papa en mama te imiteren. Dus ook om de normen en waarden
van papa en mama over te nemen. Er is veel ontzag. Zijn papa kan alles. En zijn mama is
toevallig ook heel goed. Papa kan goed autorijden en een volière bouwen. Maar het
merkwaardige is dat als het kind wat ouder wordt, wordt papa wat onhandiger. Langzamerhand
krijgt het prestige, het aanzien van pa en ma, wat deuken. Je ontdekt dat ze zowaar
gebreken krijgen.
In de tienerleeftijd komt veel kennis en bewustwording. Die jeugd ziet dat volwassenen
fouten maken en geen alleskunners zijn. Als klein kind stond je vol bewondering te kijken
hoe pa een volière maakte. Later zie je dat hij het simpelste vogelkooitje nog niet
behoorlijk in elkaar kan spijkeren. Het autorijden van pa gaat ook wat krakkemikkig; met
30 km per uur in de vijfde versnelling door een haakse bocht.
Het respect of ontzag wordt minder en daarmee ook het gezag.
Het kind is groot geworden en wil meetellen in de grote mensenwereld. Je kunt niet meer zo
goed tegen correcties. Dat is kleinerend. Je bent nu immers groot genoeg om dat zelf te
weten. In je jonge leven komt eerst kennis. Dat is niet hetzelfde als begrip of wijsheid,
dat is wat anders. Begrip en inzicht komen geleidelijk met de jaren, door ervaring.
Eeuwenlang wordt door jonge mensen hetzelfde gezegd: u bent ouderwets of van de oude
stempel. Nu is een volwassene niet alleen van de vorige generatie, maar ook van deze
generatie. Sommigen zijn zelfs van drie of vier generaties. Volwassenen volgen wel de
tijd, althans dat behoren ze te doen, maar zijn niet geneigd met alles mee te doen. Veel
tendensen, modes, cultuurverschijnselen komen in meer of minder gewijzigde vorm vaak
terug. Volwassenen herkennen dat en kunnen daardoor beter selecteren wat nuttig is en wat
niet. Naarmate je ouder wordt, wordt je evenwichtiger. Je laat je niet halsoverkop
opslokken en bent steeds meer in staat om in balans te blijven. Je vraagt je vaker af: wat
zit er achter?
Ouderen kunnen een belangrijke invloed hebben in deze groei naar stabiliteit.
Jongeren komen dikwijls in conflict met hun ouders omdat de ouders door moderne trends
heen prikken en de onderliggende principes beoordelen. Principes veranderen niet. Een
attente ouder is niet alleen van vroeger, maar ook van vandaag. Dat noemen we ervaring.
Maak gebruik van die ervaring. Dan toon je respect.
En respecteren gaat in deze context verder dan iemand in z'n waarde laten. We hebben het
over luisteren om te leren. God vrezen om te leren.
In de natuur van jonge mensen zit bijna altijd een vorm van verzet tegen ouderen. Als je
als jongere dit herkent, weet je dat dit bij het leven hoort. Misschien kun je er zelfs
een beetje om lachen, want je ouders wisten dat die fase in je leven zou komen.
Een 17-jarige jongen kwam eens bij een oudere vriend van 37 jaar en zei: "Ik kan
helemaal niet meer met mijn vader opschieten. Elke dag is er ruzie. Hij is zo ouderwets en
heeft totaal geen begrip voor moderne ideeën. Wat moet ik doen? Zou ik maar niet het
beste het huis uit kunnen gaan?"
De oudere vriend antwoordde: "Jonge vriend, ik kan je goed begrijpen. Toen ik 17 jaar
oud was, was mijn vader precies zo onhandelbaar. Je kon het gewoon niet bij hem uithouden.
Maar je moet wat geduld hebben met zulke oude mensen. Ze ontwikkelen zich gewoon wat
langzamer. Na 10 jaar, toen ik 27 was, had hij zoveel bijgeleerd, dat je heel verstandig
met hem kon praten. En zal ik je eens wat zeggen? Nu ik 37 ben – of je het gelooft of
niet – vraag ik het mijn oude vader als ik geen raad weet. Zo kunnen ze
veranderen."
Veel antwoorden vinden we in Spreuken.
Spreuken 1:1 De Spreuken van Salomo, de zoon van David, de koning van Israël,
…
Waarvoor zijn de Spreuken? Waarom heeft God Salomo er toe aangezet om het boek Spreuken te
schrijven? De schrijver van Spreuken geeft zelf hierna een aantal redenen. De eerste reden
staat in het vervolg van dit vers.
… om wijsheid en tucht te verkrijgen, …
Tucht is een verouderd begrip. In de huidige taal zeggen we instructie of correctie.
De volgende reden waarom Spreuken voor ons is geschreven staat in vers 2:
Vers 2 om verstandige woorden te verstaan, …
Met andere woorden, om wijze adviezen te begrijpen.
… om de tucht aan te nemen,
De Statenvertaling heeft tucht hier vertaald met onderwijs.
Vers 3 die verstandig maakt, gerechtigheid en recht en rechtschapenheid; …
Er staat: de instructies en correcties van Spreuken maken van u en mij een verstandig en
eerlijk mens, dus van jong en oud.
Nog een reden waarom Spreuken is geschreven staat in vers 4:
Vers 4 om de onverstandigen schranderheid, de jongeling kennis en
bedachtzaamheid te geven.
Als we zeker weten dat God onze schepper is en ons de Bijbel gegeven heeft, dan is onze
eigen mening ondergeschikt aan dit boek Spreuken. Het is dan ook zeer terecht wat staat in
vers 7:
Vers 7 De vreze des Heren is het begin der kennis; de dwazen verachten wijsheid
en tucht.
"De vreze des Heren" houdt in dat je God niet zou durven tegenspreken, omdat je
volkomen overtuigd bent van Gods almacht en liefde, 100% vertrouwen hebt in zijn wijsheid.
Met dat ontzag begint ware kennis.
In vers 4 hebben we gelezen dat de instructies van Spreuken van ons een verstandig en
eerlijk mens maken. Vers 8 is zo'n instructie.
Vers 8 Hoor, mijn zoon, de tucht van uw vader en verwerp de onderwijzing van uw
moeder niet; …
Respecteer de juiste personen: je vader en moeder. De invloed van ouders op hun kinderen
hebben voorrang op de invloed die andere personen kunnen hebben.
Vers 9 want zij [je ouders] zijn een liefelijke krans voor uw hoofd,
een keten voor uw hals.
Met andere woorden, als je naar je ouders luistert, zal dat je sieren.
Vers 10 Mijn zoon, indien zondaren u willen verleiden, bewillig niet; …
Doe er niet aan mee, want dat zijn mensen die ook respect van jou willen. Hun invloed op
jou willen hebben. Zij willen dat jij deel uitmaakt van hun groep. Zij praten al over wij
alsof je erbij hoort. Lees maar eens in vers 13.
Vers 13 wij zullen allerlei kostbare dingen vinden, [wat zijn dat, gestolen
autoradio's, gestolen merkkleding, wapentuig?] wij [jij ook, bedoelen ze] zullen
onze huizen vullen met buit; 14 gij zult met ons uw aandeel krijgen, een buidel zal
er zijn voor ons allen; …
Ga niet in op die mooie praatjes. Het is een methode van Satan om de macht over jou te
krijgen via personen die God niet dienen of God op hun eigen vrome manier dienen.
Toon eerbied voor de oudere, je vader, die ernstig waarschuwt in vers 15.
Vers 15 mijn zoon, ga niet met hen op weg; weerhoud uw voet van hun pad; …
Wees kieskeurig in het kiezen van je vrienden. We moeten met iedereen overweg kunnen. Maar
een persoonlijke omgang gaat verder. Dit zal je levenshouding beïnvloeden. De macht van
de groep is sterk. De indoctrinatie gaat sluipend. Wees op je hoede. Het kan riskant
worden als je volledig opgaat in een bepaalde cultuur om er bij te willen horen. Zonder
dat je het zo bedoelt, wordt je vrije keus aan het wankelen gebracht en gaat de groep voor
jou de normen en waarden bepalen.
We gaan aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk, opgetekend in de Bijbel, laten zien
hoe ernstig God gebrek aan een juist respect opneemt. Dit bijbels voorval speelde zich
ruim 2800 jaar geleden af bij de stad Bethel. Een grote groep jongelui zag Elisa gaan, een
dienaar van God.
2 Koningen 2:23 Vandaar ging hij [Elisa] naar Betel. En toen hij de weg
opklom, kwamen er kleine knapen uit de stad, die de spot met hem dreven en hem toeriepen:
Kom op, kaalkop! Kom op, kaalkop! 24 Toen wendde hij zich om, zag hen en vervloekte hen
in de naam des Heren. Toen kwamen er twee berinnen uit het woud en verscheurden
tweeënveertig van die kinderen.
Misschien vindt u dit telkens weer aangrijpend als u dit leest.
Nu moet u niet denken dat God een groep kindertjes door de beren liet
verscheuren. In vers 23 staat dat het ging om een groep kleine knapen. Knapen is een
vertaling van het Hebreeuwse woord na'ar. Na'ar kan voor een kind
gebruikt worden, maar vaak betreft het ook jonge mannen. Hetzelfde woord staat
bijvoorbeeld voor knechten van Abraham, maar niet voor alle knechten. En ook de jonge man
die Dina, de dochter van Jakob, wilde huwen is een na'ar. Volgens de commentaren betreft
het meestal jonge mannen op een leeftijd dat ze veranwoordelijk gehouden kunnen worden.
In de tekst kunnen we ook lezen dat het ging om kleine knapen. Het woord dat
vertaald is met kleine kan ook betekenen: onbeduidend, onbelangrijk. Wij zouden zeggen:
een groep minderwaardige jonge kerels.
Het is zoals Salomo al zei: er is niets nieuws onder de zon. Dit vond een kleine 3000 jaar
geleden plaats, maar het had een groep jongelui uit onze tijd kunnen zijn. Zij hadden meer
respect voor de groep dan voor de oudere Elisa.
Enkele dagen daarvoor had God het ambt van Elia op wonderbaarlijke wijze op Elisa
overgedragen. Elisa was daardoor de belangrijkste profeet van God geworden in die dagen.
Een man met zeer veel gezag.
Het betreft hier een grote groep jonge mannen, meer dan 42 in aantal, die willens en
wetens een profeet van God bespotten. Zeer waarschijnlijk werd Elisa bespot juist vanwege
zijn ambt als profeet, als dienaar van de ware God. Dit kan ook blijken uit nog een detail
in de tekst. Waar in de NBG-vertaling staat "Kom op, kaalkop!", staat in andere
vertalingen "Ga op, kaalkop". Voor "ga op" of "opgaan" staat
in het Hebreeuws 'alah. Dit woord wordt in vers 1 en 11 van ditzelfde hoofdstuk gebruikt
om aan te geven dat Elia ten hemel voer. 'Alah betekent dus: opstijgen of omhoog gaan.
Vijftig profeten uit Jericho hadden gezien hoe Elia in een vurige wagen in een storm
omhoog voer, waarmee Elisa het ambt van Elia overgedragen kreeg. Ongetwijfeld is dit grote
wonder van God als een lopend vuurtje in de regio verspreid. En de groep jonge mannen
dreven de spot met dit wonder en riepen "Stijg eens op, kale!"
In plaats van respect voor de juiste persoon van de juiste groep, was dit een grote
minachting voor de God van Israël. Zij respecteerden liever schandelijke afgoderij. Hier
wilde God ingrijpen en mogelijk de hele regio en met name de ouders uit dat gebied een les
lezen.
Bethel betekent 'Huis van God'. Daar sloot God een verbond met Jakob die een gedenksteen
oprichtte.
Over Bethel staat vermeld dat daar zoveel afgrijselijke afgoderij gepleegd werd, dat de
profeten in die tijd deze plaats 'Bethaven' genoemd hebben. Dat betekent 'huis der
ijdelheid en goddeloosheid'. Een profeet des Heren, zoals Elisa, waarschuwde streng tegen
afgoderij. De jeugd uit die plaats die met die afgoderij was opgegroeid, verachtte daarom
deze profeten. De invloed van de ouderen in dat gebied was ronduit slecht. Hiermee win je
geen eerbied.
Er is in de loop der tijden heel wat aandacht besteed aan de vraag: hoe gaan volwassenen
met jongeren om. Evenzo belangrijk is de omgekeerde vraagstelling: hoe gaan jongeren met
volwassenen om.
Nog een paar wijsheden uit Gods Woord:
Spreuken 17:6 De kroon der ouden zijn kindskinderen en de eer der kinderen zijn
hun ouders.
De volgende tekst is 1Kon. 2:19. Daar kunnen we lezen hoe koning Salomo zijn moeder
Batseba tegemoet trad.
1Koningen 2:19 Toen Batseba bij koning Salomo binnentrad om tot hem over Adonia
te spreken, rees de koning op om haar tegemoet te gaan, en boog zich voor haar neer;
daarna zette hij zich op zijn troon en liet een zetel plaatsen voor de koninginmoeder, en
zij zette zich aan zijn rechterhand.
Zoals gezegd is het een beleefdheidsvorm in sommige culturen dat je gaat opstaan als je
visite ontvangt van volwassen mensen. Salomo deed dit toen zijn eigen moeder bij hem
binnentrad. Maar hij maakte zelfs een buiging voor zijn moeder. Dat was een andere
cultuur, maar het gaat om de houding.
De meest bekende tekst over het onderwerp respect voor ouders staat in Efeze 6:1-3.
Waarschijnlijk weten de meeste mensen niet wat daar staat, want het wordt meestal uit het
Oude Testament aangehaald.
Efeze 6:1 Kinderen, weest uw ouders gehoorzaam in de Here, want dat is recht.
2 Eer uw vader en uw moeder (dit is immers het eerste gebod, met een belofte)
3 opdat het u welga en gij lang leeft op aarde.
Dat staat dus ook in het Nieuwe Testament.
Als we het over onze leraar Nederlands hebben, zullen we hem dan maar niet langer stomme
puistekop noemen? En ook niet langer je ogen halsstarrig op het tv-scherm gericht houden
terwijl je moeder wat met je wil bespreken.
Ouderen en jongeren maken samen deel uit van dezelfde samenleving. Vanzelfsprekend doet
een oude grijsaard met stok meestal niet mee met een pittig partijtje basketbal. Toch
kunnen jong en oud veel samen delen, al is het alleen maar de aanwezigheid van opa als het
kleine ventje kunstjes doet op het klimrek. In de wereld van morgen zal jong en oud veel
tijd samen doorbrengen.
Zacharia 8:4 Zo zegt de Here der heerscharen: Er zullen weer oude mannen en
vrouwen op de pleinen van Jeruzalem zitten, ieder met een stok in de hand vanwege zijn
hoge leeftijd. 5 Ook zullen de pleinen der stad vol zijn van jongens en meisjes, die
daar spelen. 6 Zo zegt de Here der heerscharen: Al zal dit in de ogen van het
overblijfsel van dit volk in die dagen te wonderlijk zijn, zou het dan ook in mijn ogen te
wonderlijk zijn? luidt het woord van de Here der heerscharen.
De jonge mannen die door de berinnen zijn gedood zijn nog niet verloren. Voor hen is er
een fysieke opstanding in een betere wereld. Als de jeugd van Gods gemeente van nu de
juiste eerbied leert ten opzichte van ouderen, dan zullen zij behulpzaam zijn om van die
42 dwaze jonge kerels die Elisa bespotten, ook een stel fijne waardevolle mensen te maken,
waardoor een definitieve geestelijke opstanding mogelijk gemaakt wordt.
We zouden geen waarde mogen hechten aan de stereotypen van oude mensen die de huidige
maatschappij heeft geaccepteerd. Voor veel seniorburgers in deze wereld is het leven
ongelukkig, in een fase van hun leven die de gouden jaren zouden moeten zijn.
God verwacht dat wij het anders doen en aan hun geluk denken.
<><><> |